Ethiek

De plaats van ethiek in je bachelorprogramma

Trainer: Dr. Ellen ter Gast, docent bio-ethiek aan de universiteit Leiden

Ethiek en biologie zijn eigenlijk niet meer los van elkaar te denken. Ontwikkelingen in de biologie roepen zoveel vragen op binnen de maatschappij dat je je het als bioloog niet kunt permitteren om te zeggen dat je “gewoon onderzoek doet” en je “niet met ethiek of politiek bezig houdt”.
De meeste bio-ethische discussies gaan over biotechnologie, recombinant DNA technologie en dierproeven. ‘Wij mogen niet voor God spelen”, ‘dieren hebben intrinsieke waarde’ en burgers vragen om ‘gentech vrije zones’. Maar ook in ecologie speelt ethiek een rol. Wat moeten we doen met invasieve exoten? Mag de wolf weer terugkeren in Nederland? Welke posities we innemen in dit soort bio-ethische vraagstukken hangt van de definities die we hanteren voor begrippen als ‘natuur’ en ‘natuurlijk’ en de waarde die we daaraan hechten.
Wat ik heb geleerd in de ruim 10 jaar dat ik ethiek en filosofie doceer aan biologen (in spé) is dat biologen hier vaak anders in staan dan niet-biologen. Dat heeft niet alleen te maken heeft met een kennisverschil. Het gaat in de bio-ethiek over veel fundamentelere zaken als mens- en wereldbeelden. Mijns inziens hoort een academicus in opleiding, en zeker een bioloog zich hiervan bewust te zijn. Tijdens de bachelor biedt eigenlijk elke cursus wel aanknooppunten om hier aandacht aan te besteden. Over elk onderzoek binnen de biologie zijn wel ethische vragen te stellen.

Eerste bijeenkomst
Deze BKO training ethiek bestaat uit een korte theoretische inleiding in de bio-ethiek aan de hand van een breed scala van onderwerpen uit de biologie. Deze variëren van mensen en menselijk DNA als onderzoeksobject, het gebruik van proefdieren, biotechnologie bij dieren en planten, celkweken en DNA-onderzoek tot actuele dilemma’s in het natuurbeleid. Daarna gaan we direct aan de slag met de ethische aspecten van het eigen onderzoek en de wijze waarop dat binnen een bachelor cursus aan de orde kan komen.
In deze training ethiek is ook ruime aandacht voor algemene wetenschappelijke waarden als objectiviteit, respect voor intrinsieke waarde van dieren en planten, het gemeenschappelijk delen van kennis en een kritische houding ten opzichte van de onderzoeksresultaten. We gaan aan de slag met zowel de CUDOS normen, ook wel bekend als de Mertionan rules, als met verschillende beroepscodes (codes of conduct) die speciaal zijn ontwikkeld voor biologen.

Tweede bijeenkomst 
Deelnemers krijgen na afloop van de eerste dag een aantal take home opdrachten mee die we tijdens de tweede cursusmiddag zullen bespreken. Tijdens deze tweede bijeenkomst staat vooral de praktische toepassing van ethiek in het eigen onderwijs centraal.